Tip 1: Doseer de corona-informatie die je laat binnenkomen.

Beperk je tot 1 (goede) informatiebron over corona: bv. die van sciensano.
Corona is met voorsprong hét onderwerp nummer 1 van de gesprekken, in het nieuws, op de sociale media, op de markt, onder vrienden, in de consultatie, kortweg overal. Vaak is het nog het enige onderwerp.
Door diverse berichtgevingen op te zoeken, of er onverwacht mee geconfronteerd te worden, krijgen we niet alleen diverse tegenstrijdige informatie, maar eveneens erg gekleurde informatie over de al dan niet zinnige maatregelen. Iedereen heeft evenveel spreekrecht, onafhankelijk van het onderbouwd zijn ervan. Het waarom van die diverse visies wordt zelden geduid vanuit de context. De drang om te fuiven is een mooi voorbeeld van deze veranderende context: in onze studententijd, als jonge ouders of als arts in de prepensioenleeftijd… In plaats van de context van waaruit je visie ontstaat, te expliciteren, veralgemeent men vaak die eigen visie. Daardoor zit er vaak ook angst, boosheid of verdriet in verscholen, en deze emotionele lading verzwaart de inpakt van de informatie.

Tip 2: Vergroot je cirkel van invloed.

Maak een onderscheid tussen je cirkel van betrokkenheid en je cirkel van invloed.
In de cirkel van betrokkenheid vinden we de zaken waar we als huisarts geen invloed op hebben, zoals de keuze van de coronamaatregelen, de opvolging ervan, de disruptie tussen gezondheidsrisico’s en economische risico’s, de organisatie van onze gezondheidszorg, de te verwachten mutaties van het virus, de snelheid en beschikbaarheid van een degelijk vaccin, en zo meer. Als we ons hier te hard op focussen, zijn we vaak reactief, hebben we het gevoel achterop te hinkelen of voelen we ons machteloos. Mensen die zich echter in de cirkel van invloed bevinden, denken na over hoe ze de situatie kunnen beïnvloeden. Zij handelen proactief en door dat te doen, wordt deze cirkel van invloed vergroot. Zo word je meteen een stuk doeltreffender in wat je doet.

Sommige artsen zien niet meteen wat er zich in hun cirkel van invloed bevindt. Er zijn nochtans 2 elementen die zich bij iedereen in deze cirkel van invloed bevinden, met name de manier waarop je omgaat met deze crisis en de organisatie van je praktijk. Hoe meer we vertrekken van deze focus, hoe groter ons terrein waarop we invloed hebben zal uitbreiden en hoe sterker onze cirkel van invloed zal worden.

Tip 3: Profileer je niet als een sterke muilezel.

Als er taken moeten verdeeld worden, kijkt iedereen meestal zedig naar beneden in de hoop niet als kandidaat opgemerkt te worden, tot er iemand ( meestal een empathisch persoon die de ernst van de vraag beseft) zich spontaan aanbiedt: Ik ben een sterke muilezel, laadt maar op. Het blijken steeds dezelfde te zijn tot …

Tip 4: Herken old-school thinking

Deze tip heeft te maken met waarom we regelmatig taken doen waar we eigenlijk zelf niet achter staan. We hebben het gevoel dat wij het wel moeten doen. Aan de basis hiervan liggen een aantal steeds weerkerende ingebakken gedachten, die we soms old-school thinking of gedachtenschema’s noemen. Als we er bij stil staan hebben we eigenlijk niet veel redenen waarom we zo denken. Ze worden meestal onbewust gestuurd. Het zijn de overtuigingen van onze automatische piloot. Het gemeenschappelijk kenmerk is dat het geen helpende gedachten zijn en een kritische bevraging niet doorstaan. Enkele voorbeelden:

• Willen is kunnen. Als ik (of de patiënt) wat meer zijn best doe(t), lukt het wel.
• Het worst case scenario is voor mij bestemd.
• Anderen (patiënten, collega’s, de overheid) moeten zich anders gedragen.
• Ik ben verantwoordelijk (voor het welbevinden van deze patiënt).
• Als ik het zelf doe, gebeurt het beter, sneller, nauwkeuriger…
• Ingaan op de vraag (van een patiënt) duurt minder lang dat uitleggen waarop ik er niet op inga.
• Ik ben zo geboren (met deze karaktertrek, met deze onhebbelijkheid, …).
• Anderen zijn niet te betrouwen. Anderen zijn wel te betrouwen.
• Patiënten, alleszins die of gene soort, willen enkel een attest voor… (werkonbekwaamheid).
• Tevreden patiënten zijn een belangrijke kwaliteitsindicator voor goede medische zorg.
• Goed gevonden worden is belangrijker dan goede geneeskunde.
• Mijn patiënten bepalen mijn agenda.

Zulke ongenuanceerde denkpatronen zijn vaak die van onze automatische piloot en leiden tot een directe stimulus respons patroon zonder ruimte voor vrije keuze.

Tip 5: Ontwikkel het good enough criterium

Tussen onvoldoende en perfect is er nog een categorie, good enough.
Velen van ons worden gedomineerd door een innerlijke criticus, die negatief commentaar geeft op wie je bent en op wat je al dan niet presteert. Deze innerlijke criticus kan een zeer storende factor zijn voor je zelfvertrouwen. We kunnen hem zomaar niet wegduwen of negeren, want dan vraagt die op onverwachte momenten alle aandacht. We kunnen er wel mee leren omgaan als een goede waker voor nonchalance of kwaliteitsverlies, maar hij mag niet onze hoofdmotor worden. Als we hem herkennen kunnen we hem ook antwoorden; ik herken je, ik weet dat je me wil waarschuwen, maar vandaag (of voor dit probleem) heb ik zelf een keuze gemaakt, zelf de hoogte van de lat bepaald en ga ik volgens dat inzicht handelen. Sommigen zetten good enough spontaan bij het na te streven doel, anderen hebben hiervoor een pittig gesprek met hun innerlijke criticus nodig.

Tip 6: Herken manipulatietechnieken waar je gevoelig voor bent

Manipulatietechnieken zijn manieren die patiënten gebruiken om iets gedaan te krijgen, een vervroegde consultatie, een spoedbezoek, een voorschrift, extra aandacht en tijd, en noem maar op.
Deze mechanismen zijn niet complex of ingewikkeld. Ze komen overeen met dagelijks gedrag en blijven eveneens onopgemerkt. Daarom zijn ze problematisch. Ze manipuleren je door gevoelens en emoties zoals angst, woede of sympathie in je wakker te maken, zonder dat daar een echte reden voor is.  Daarom is het nuttig ze te herkennen, vooral diegene waar jij gevoelig voor bent. Enkele voorbeelden:

• Je een schuldgevoel geven
  Mensen die je met schuldgevoelens manipuleren geven zichzelf het recht geven om je gedrag te beoordelen. Zij gaan bepalen wat je doet goed of verkeerd doet. Als je niet over eigen criteria beschikt, is het heel eenvoudig om in deze valkuil te vallen.
• Onzekerheid creëren is een van de meest voorkomende manipulatietechnieken. De ander ontdekt zwakheden in je overtuigingen of in je zelfliefde en probeert er voordeel uit te halen. Negatieve kritiek op wat je doet of zegt, of je proberen te verwarren of kleine fouten groter maken dan ze in werkelijkheid zijn, zijn frequent voorkomende tactieken.
• De slachtofferrol opnemen. Door zich voor te doen als iemand in nood of iemand die behoefte heeft aan hulp en aandacht willen ze compassie en schuldgevoelens opwekken.
• Met complimenten zwaaien. Soms is de bedoeling van een compliment niet om echt je positieve eigenschappen te benadrukken, maar wel een captatio benevolentiae om iets te bereiken.
• Subtiele intimidatie. Manipulators zijn experts in het zaaien van angst bij anderen en dit gebeurt vaak onmerkbaar. Het gaat gewoon om het subtiel aankondigen van gevaren in het zicht van bepaald gedrag.
• Valse conflicten creëren. Mensen die om alles een conflict creëren, manipuleren je bijna altijd Ze winden zich op over kleine dingen en voelen zich snel beledigd. Ze laten anderen geloven dat ze op een speciale manier moeten worden behandeld en doen je geloven dat jij verantwoordelijk bent voor het conflict en niet zij zelf.
• Je het gevoel geven dat je geen goede dokter bent, of alleszins niet van een echte roeping getuigt, mogelijks zelf enkel op geldbejag gericht bent. Eigenschappen waar je niet mee wil geïdentificeerd worden en die je als arts wil ontkennen door in te gaan op hun achterliggende vraag.

Al deze manipulatietechnieken geven aanleiding tot valse relaties en misbruik. Ze bezorgen je op  het moment zelf en zeker nadien een wrang gevoel. Daarom is het nuttig ze te herkennen, vooral die waar je het gevoeligst voor bent. Door ze tijdig te herkennen kan je assertief reageren zonder dat je gedrag er door bepaald wordt.

Tip 7: Vervang je automatische piloot door een bewuste vrije keuze.

We hebben gezien dat bij een langdurig probleem de fysiologische stressrespons geen adequate reactie is. We kunnen beter uitgerust zijn met een goed schip. De opbouw van dat schip bepalen we zelf. Ook de route bepalen we zelf. Als we op automatische piloot varen, dan bepalen de wind en de stroming onze koers, maar als we zelf aan het roer staan van een stevige boot, zijn onze mogelijkheden veel uitgebreider. Kenmerkend van onze automatische piloot is het ontbreken van een ruimte tussen de stimulus en de respons. Men zou dit gemeten hebben en uitgekomen zijn op een kwart seconde. In die kwart seconde hebben we de kans van een heel ander proces te laten ontvouwen, dat van de vrije keuze. Diegene die ons daarop attent maakte was een Oostenrijkse neuropsychiater die de holocaust overleefde.   Van chronische stress in een uitzichtloze situatie gesproken. Door het lijden dat hij en anderen hadden ondergaan in de concentratiekampen kwam hij tot de opzienbarende conclusie dat zelfs in de meest absurde, pijnlijke en inhumane situaties het leven potentieel zinvol is. Zelfs in de meest hachelijke situaties blijf je als mens de vrijheid hebben om te kiezen hoe je daar mee wil omgaan. Tussen stimulus en respons staat de menselijke vrijheid om te kiezen, was zijn leuze. Dit is een heel krachtig signaal. Die vrijheid bestaat er in om niet als automatische piloot je impulsen te volgen maar gebruik te maken van die kwartseconde waarin je even temporiseert, even stilstaat om verschillende opties te overwegen, te visualiseren en er bewust een uit te kiezen waar je dan ook de volle verantwoordelijkheid voor neemt.