Onder compassie verstaan we een sensitieve houding ten aanzien van lijden – van anderen en van onszelf (!) – en de moed en bereidheid om dit lijden te verlichten en te voorkomen (Gilbert, 2014). Het is dus niet overmatig dienstbaar zijn aan anderen en onszelf verwaarlozen. Het is ook niet zwelgen in zelfmedelijden ten koste van anderen. Het is de weg ontdekken hoe zorg voor onszelf en zorg voor anderen hand in hand kunnen gaan.

Elk mens beschikt over het vermogen tot compassie, maar niet altijd heeft dit vermogen de kans gekregen tot bloei te komen. Door oefening kan daar wat aan worden gedaan. Het trainingsprogramma Mindfulness-Based Compassionate Living (MBCL) is ontwikkeld door Erik van den Brink en Frits Koster voor hen die de heilzame werking van mindfulness willen verdiepen met oefeningen in compassie. Het is gebaseerd op de gestaag groeiende wetenschappelijke evidentie dat training in mindfulness en (zelf)compassie bijdraagt aan onze fysieke, mentale en relationele gezondheid. Dit is niet alleen relevant voor zorgvragers maar ook voor zorgverleners, voor medisch leiderschap en een gezonde gezondheidszorg.

Zelfzorg, een must voor iedere arts

Recente uitbreidingen in de beschrijving van de arts als professional in CanMeds (2015) maken expliciet dat het de plicht is van iedere arts “to demonstrate a commitment to physician health and well-being to foster optimal patient care”. De artseneed (World Medical Association, 2017) werd uitgebreid met “I will attend to my own health, well-being, and abilities in order to provide care of the highest standard.”

Correlatie-onderzoek toont aan dat mindfulness en zelfcompassie bij zorgverleners correleert met

• Meer welbevinden, geluk, veerkracht
• Minder stressbeleving, burn-out, psychopathologie
• Meer werktevredenheid
• Betere teamcommunicatie
• Beter empathisch vermogen
• Betere kwaliteit van de zorgverlening

Interventie-onderzoek toont aan dat dit ook trainbaar is.

[Zie o.a. Barbosa ea 2013; Benzo ea 2017; Bond ea 2012; Fortney ea 2013; Gordon 2014; Karpowicz ea 2009; Kemper ea 2015, 2019; Krasner ea 2009; Montero ea 2016; Richardson ea 2016; Saunders ea 2007; Scarlet 2017. Reviews: Boellinghaus ea 2012; Raab 2015; Rudaz ea 2017.]

Doel

Deelnemers krijgen inzicht in de wetenschappelijke fundamenten van mindfulness-based en compassiegerichte interventies in de gezondheidszorg en maken intensief kennis met praktische op zichzelf toepasbare oefeningen uit het MBCL programma die gericht zijn op een gezonde omgang met stress, een gezonde leefstijl en een gezonde relatie met zichzelf en anderen.

Docent

Erik van den Brink is psychiater/psychotherapeut en mindfulness- en compassietrainer. Hij heeft ruim dertig jaar werkervaring in de ggz. Hij was vanaf de oprichting betrokken bij het Centrum Integrale Psychiatrie van Lentis in Groningen en werkt nu vanuit zijn eigen praktijk MBCL Training & Therapie, onder andere bij Het Behouden Huys, een psycho-oncologisch centrum in Haren. Hij ontwikkelde zich tot mindfulnesstrainer op basis van jarenlange meditatie-ervaring en scholing bij internationaal vooraanstaande docenten. Hij was een pionier in mindfulness-based en compassiegericht werken in de ggz. Samen met Frits Koster ontwikkelde hij Mindfulness-Based Compassionate Living, een verdiepingstraining als vervolg op een basistraining in mindfulness (MBSR, MBCT of gelijkwaardig). Hij is een veelgevraagd docent bij opleidingsinstituten in binnen- en buitenland. Zie www.mbcl.nl.

Literatuur

• Van den Brink, E. & Koster, F. (2016). Compassievol leven – een mindfulness-based verdiepingsprogramma. Amsterdam: Boom. Gericht op hulpverleners met uitgebreide wetenschappelijke referenties. Het praktische middendeel neemt de lezer stapsgewijs mee door de training.
• Koster, F. & Van den Brink, E. (2019). Compassie in je leven – mindfulness verdiepen met heartfulness. Hulpboek gericht op breed publiek, met downloadbare audio-oefeningen en hulpmateriaal.
• Van den Brink, E. & Koster, F. (2020, in druk), Compassie. In: Bohlmeijer, E., Jacobs, N., Walburg, J. & Westerhof, G. (Red.), Handboek positieve psychologie: theorie, onderzoek & interventies, pp. 295-314. Amsterdam: Boom.
• Gooren, M. & De Koning, M. (2020). Hart voor de dokter- met zelfcompassie aan het werk. Amsterdam: Warden Press.

Voorwaarden voor deelname

• Liefst enige basis in mindfulnessbeoefening. Geef aan wanneer dit niet zo is.
• Bereidheid tot zelfonderzoek, inclusief eigen kwetsbaarheden.
• Bereidheid tot deelname aan interpersoonlijke oefeningen.
• Verantwoordelijkheid dragen voor de eigen gezondheid. Geef het aan wanneer er acute gezondheidsproblemen spelen.
• Respect voor de vertrouwelijkheid van gedeelde persoonlijke informatie.
• Respect voor fysieke, emotionele en mentale grenzen, bij zichzelf en anderen.
• Beschikking over een pc met goede internetverbinding, camera, microfoon en luidspreker te beschikken. Het werken met een smartphone is niet aan te raden. Men ontvangt een link om deel te nemen aan het programma via Zoom. Men dient er zelf voor te zorgen dat men voldoende vertrouwd is met Zoom (er zijn goede gratis tutorials op youtube te vinden).

Werkvormen

Wetenschappelijke achtergrond en praktische oefeningen worden online geboden in een afwisselende variatie van begeleide meditaties, reflectieopdrachten, powerpoint, groepsontmoeting en communiceren in breakout rooms  De netto lestijd is 6 uur per dag. Meerdere korte pauzes zijn zinvoller bij online werken dan één lange pauze. In de ochtend en middagsessies is er daarom regelmatig een aantal minuten ruimte tussen de onderdelen voor zelfzorg en mindful bewegen. De bedoeling is dat de langere middagpauze (3 uur) offline wordt doorgebracht en besteed wordt aan zelfzorg, met ruimte voor zelfreflectie, rust en beweging in de buitenlucht.