14 apr Compassievol medisch leiderschap – Tweedaagse online verdiepingstraining | 6 & 7 mei
Tweedaagse online verdiepingstraining voor (coaches van) artsen die eerder een D4D compassietraining volgden.
Een kader voor deze verdieping vormen de vijf ‘edge states’, ‘klifrand-toestanden’, beschreven door Joan Halifax (2018). Zij beschrijft vijf deugdelijke kwaliteiten die belangrijk zijn voor medisch leiderschap en authentieke professionaliteit. Deze kwaliteiten hebben scherpe klifranden: gezond altruïsme kan omslaan in pathologisch altruïsme, gezonde empathie in empathic distress, integriteit in moreel lijden, respect in disrespect, en engagement in burnout. Staan we aan de gezonde kant van de klifrand dan hebben we vanaf de hoge positie een weidse uitzicht dat nodig is voor goed leiderschap.
Praktische info
Online-training met Erik van den Brink & Eric Boydens
6 & 7 mei 2021 | 9.00-12.30 & 14.30-17.30
Online
Dr. Erik van den Brink, psychiater in ruste, arts-psychotherapeut, mindfulness- en compassietrainer & Eric Boydens
€250,- | 2 dagen, enkel voor leden (deelnemers compassietraining)
Programma-inhoud
Dag 1 | 9.00-12.30 & 14.30-17.30
- 9.00 Aankomst oefening, kennismaking en uitwisseling: reflectie afgelopen jaar, hoe sta je nu in je werk, intenties voor de toekomst, leerdoelen voor deze tweedaagse.
- 10.30 Uitleg EDGE STATES
- 11.00 Zelfzorgpauze
ALTRUÏSME
- 11.15 Breakout rooms: mindful communiceren (pauzeren, ontspannen)
1. Een ander helpen waarbij men zich goed voelt (A>B, A<B)
2. Een ander helpen waarbij men zich ongemakkelijk voelt (A>B, A<B)
3. Open dialoog over beide vorige rondes (A <> B) - 12.00 Plenaire uitwisseling
Belangeloos altruïsme, bestaat het? Herkennen van pathologisch altruïsme (help that harms). Instinctief: tend & befriend. Narratief: zo-hoort-het verhalen. Emotioneel: behoefte aan persoonlijke bescherming, waardering, macht, succes.
De weg terug: first do no harm. Altijd eerst: ‘Wat is nodig? Wat is dienend? Compassie includeert onszelf. - 12.30 Middagpauze: persoonlijke oefening en zelfzorg (wat is nodig? wat is dienend?)
EMPATHIE
- 14.30 Begeleide oefening: strong back, soft front, zich met mildheid openen naar een persoon (patiënt, collega) die men lastig vindt in de omgang.
Breakout rooms: mutual inquiry (openen in geven en ontvangen) A>B, A<B, A <> B - 15.30 Plenaire uitwisseling
De drie niveaus van empathie (fysiek, emotioneel, cognitief).
Herkennen van empathic distress, secundaire en cumulatieve traumatisering. Stressreacties reguleren, van (over)identificatie naar helder onderscheid, van automatische reactiviteit naar compassievolle respons. - 16.00 Zelfzorgpauze
INTEGRITEIT
- 16.15 Begeleide oefening: waarden en schending van waarden (moral suffering)
Breakout rooms: mutual inquiry (not-knowing mind; afstemmen op het opkomen) A<>B - 17.00 Omgaan met geschonden integriteit. Vier vormen van moral suffering (distress, injury, outrage, apathy). Hoe cultiveren we morele veerkracht? Met welke waarden verbinden we ons? Living by vow (artseneed revisited).
- 17.30 Einde
Dag 2 | 9.00-12.30 & 14.30-17.30
- 9.00 Ademruimte. Ronde innerlijk weerbericht.
RESPECT
- 9.30 Begeleide oefening: respect voor anderen, voor waarden/principes, voor jezelf
Breakout rooms: mindful communiceren met herhalende vraag:
1. Wil je me één ding vertellen over respect? (A>B, A<B)
2. Wil je me één ding vertellen over gebrek aan respect? (A>B, A<B)
3. Delen over beide vorige rondes (A<>B) - 10.15 Plenaire uitwisseling. Herkennen van disrespect (denigrerend gedrag, pesten, roddelen, horizontale en verticale vijandigheid in organisaties, machtsmisbruik). Onderlinge verbondenheid.
- 10.45 Zelfzorgpauze
- 11.00 Begeleide oefening: vergeving van anderen (jezelf), compassioneel ademen.
Breakout rooms: appreciative inquiry (respectvol luisteren, waarachtig spreken; A>B, A<B, A<>B) - 12.00 Plenaire uitwisseling
- 12.30 Middagpauze: persoonlijke oefening en zelfzorg (wat voedt ons?)
ENGAGEMENT
- 14.30 Begeleide oefening; wat bezielt ons in het werk? Waarvoor mogen ze je wakker maken? Wat geeft, wat kost energie? Wat stelt ons in staat om onze waarden tot uitdrukking te brengen? Wat staat deze uitdrukking in de weg? Wat is nodig om bezieling te behouden/ meer bezieling te ervaren?
Breakout rooms drietallen (alle richtlijnen). Sprekers delen om beurten. Feedback van luisteraars: wat raakt je? - 15.30 Plenaire uitwisseling
(beginsignalen van) burnout herkennen, engagement herstellen, terugval voorkomen - 16.00 Zelfzorgpauze
- 16.15 Casuïstiek en mutual inquiry in de groep
- 17.00 Evaluatie en slotronde
- 17.30 Einde
Onder compassie verstaan we een sensitieve houding ten aanzien van lijden – van anderen en van onszelf (!) – en de moed en bereidheid om dit lijden te verlichten en te voorkomen (Gilbert, 2014). Het is dus niet overmatig dienstbaar zijn aan anderen en onszelf verwaarlozen. Het is ook niet zwelgen in zelfmedelijden ten koste van anderen. Het is de weg ontdekken hoe zorg voor onszelf en zorg voor anderen hand in hand kunnen gaan.
Elk mens beschikt over het vermogen tot compassie, maar niet altijd heeft dit vermogen de kans gekregen tot bloei te komen. Door oefening kan daar wat aan worden gedaan. Het trainingsprogramma Mindfulness-Based Compassionate Living (MBCL) is ontwikkeld door Erik van den Brink en Frits Koster voor hen die de heilzame werking van mindfulness willen verdiepen met oefeningen in compassie. Het is gebaseerd op de gestaag groeiende wetenschappelijke evidentie dat training in mindfulness en (zelf)compassie bijdraagt aan onze fysieke, mentale en relationele gezondheid. Dit is niet alleen relevant voor zorgvragers maar ook voor zorgverleners, voor medisch leiderschap en een gezonde gezondheidszorg.
Zelfzorg, een must voor iedere arts
Recente uitbreidingen in de beschrijving van de arts als professional in CanMeds (2015) maken expliciet dat het de plicht is van iedere arts “to demonstrate a commitment to physician health and well-being to foster optimal patient care”. De artseneed (World Medical Association, 2017) werd uitgebreid met “I will attend to my own health, well-being, and abilities in order to provide care of the highest standard.”
Correlatie-onderzoek toont aan dat mindfulness en zelfcompassie bij zorgverleners correleert met
- Meer welbevinden, geluk, veerkracht
- Minder stressbeleving, burn-out, psychopathologie
- Meer werktevredenheid
- Betere teamcommunicatie
- Beter empathisch vermogen
- Betere kwaliteit van de zorgverlening
Interventie-onderzoek toont aan dat dit ook trainbaar is.
[Zie o.a. Barbosa ea 2013; Benzo ea 2017; Bond ea 2012; Fortney ea 2013; Gordon 2014; Karpowicz ea 2009; Kemper ea 2015, 2019; Krasner ea 2009; Montero ea 2016; Richardson ea 2016; Saunders ea 2007; Scarlet 2017. Reviews: Boellinghaus ea 2012; Raab 2015; Rudaz ea 2017.]
Docent
Erik van den Brink is psychiater/psychotherapeut en mindfulness- en compassietrainer. Hij heeft ruim dertig jaar werkervaring in de ggz. Hij was vanaf de oprichting betrokken bij het Centrum Integrale Psychiatrie van Lentis in Groningen en werkt nu vanuit zijn eigen praktijk MBCL Training & Therapie, onder andere bij Het Behouden Huys, een psycho-oncologisch centrum in Haren. Hij ontwikkelde zich tot mindfulnesstrainer op basis van jarenlange meditatie-ervaring en scholing bij internationaal vooraanstaande docenten. Hij was een pionier in mindfulness-based en compassiegericht werken in de ggz. Samen met Frits Koster ontwikkelde hij Mindfulness-Based Compassionate Living, een verdiepingstraining als vervolg op een basistraining in mindfulness (MBSR, MBCT of gelijkwaardig). Hij is een veelgevraagd docent bij opleidingsinstituten in binnen- en buitenland. Zie www.mbcl.nl.
Literatuur
- Van den Brink, E. & Koster, F. (2016). Compassievol leven – een mindfulness-based verdiepingsprogramma. Amsterdam: Boom. Gericht op hulpverleners met uitgebreide wetenschappelijke referenties. Het praktische middendeel neemt de lezer stapsgewijs mee door de training.
- Koster, F. & Van den Brink, E. (2019). Compassie in je leven – mindfulness verdiepen met heartfulness. Hulpboek gericht op breed publiek, met downloadbare audio-oefeningen en hulpmateriaal.
- Van den Brink, E. & Koster, F. (2020, in druk), Compassie. In: Bohlmeijer, E., Jacobs, N., Walburg, J. & Westerhof, G. (Red.), Handboek positieve psychologie: theorie, onderzoek & interventies, pp. 295-314. Amsterdam: Boom.
- Gooren, M. & De Koning, M. (2020). Hart voor de dokter- met zelfcompassie aan het werk. Amsterdam: Warden Press.
